ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ? ਆਓ, ਇੱਕ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਚੱਲੀਏ ਅਤੇ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜੀਏ।
Table of Contents
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਜਨਮ
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਨਾਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜ ਦਰਿਆ ਹਨ – ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਝਨਾਬ ਅਤੇ ਜਿਹਲਮ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹੀ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਨਿਕਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਦਲਦੀ ਰਹੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਗੁਰਮੁਖੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਖੇਤਰ
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਨੇਡਾ ਤੱਕ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ – ਮਿੱਠੀ ਗੱਲਾਂ, ਮਸਤੀ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਮਿਹਨਤ
ਸਾਡੀ ਪਿਆਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਜਿਹਾ ਰਤਾ ਗੁਲਾਬ ਜਿਹਾ ਮਸਾਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਖਿੜਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਸਤੀ ਨਾਲ ਸਮਝੀਏ।
੧. ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂ
ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਰਾਤਮਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨੇ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਹੈ—ਉੱਚੀ, ਨੀਵੀਂ ਤੇ ਮੱਧਮ।
ਮਿਸਾਲ ਲਈ:
- ਘੋੜਾ(Horse), ਕੋੜਾ(Whip), ਕੋਹੜਾ(Fog) (ਜਿਵੇਂ ਘੋੜੇ ਤੋਂ ਡਰੋ ਨਾ, ਪਰ ਕੋਹੜੇ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ!)
- ਚਾਅ, ਝਾਅ, ਚਾਹ (ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਝਾਅ ਵਾਂਗ ਤੇਜ਼ ਕੰਮ ਕਰੋ!)
੨. ਸੰਯੋਗਾਤਮਕ ਭਾਸ਼ਾ (ਜੁਗਤਾਂ ਵਾਲੀ)
ਪੰਜਾਬੀ ਇੰਨੀ ਮਿਲਨਸਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ-ਜੋੜ ਕੇ ਬੜੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸੰਦਸ਼ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
- “ਮੋਹਨ ਤੇ ਸੋਹਨ ਸਕੂਲੋਂ ਆਏ” (ਸਕੂਲ + ਤੋਂ = ਸਕੂਲੋਂ)।
- “ਉਹ ਘਰੇ ਸੀ” (ਘਰ + ਏ = ਘਰੇ)।
ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਏ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜੋੜਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ-ਬਾਤਾਂ ਵਧੇਰੇ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
੩. ਦੁੱਤੀਕਰਨ ਦੀ ਧਮਾਲ (ਦੁੱਤ ਸ਼ਬਦ, ਅੱਧਕ ਤੇ ਟਿੱਪੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ)
ਇਹ ਧੁਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ!
ਦੁੱਤੀਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ: ਦੁੱਧ, ਪੁੱਤਰ, ਅੱਖ, ਨੱਕ, ਕੰਮ।
(ਤਸਵੀਰ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਸੋਚੋ, “ਦੁੱਧ ਪੀ ਕੇ ਪੁੱਤਰ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ।”)
੪. ਪਿਛੇਤਰਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ (ਪੰਜਾਬੀ ਉਤਪੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਅਗੇਤਰ ਇਕ ਹੀ ਲਗਦਾ ਹੈ)
ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਐਵੇਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦੇ। ਇਹਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਮਸਾਲਾ ਲਗਾ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
“ਸਫਲਤਾਵਾਂ” = ਸ + ਫਲ + ਤਾ + ਵਾਂ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਮਿੱਠਾ ਸੁਆਦ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ।
“ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ” = ਅਣ + ਵਿਆਹ + ਈ + ਆਂ।
੫. ਤਤਸਮ ਤੇ ਤਦਭਵ ਦਾ ਖਜਾਨਾ
ਪੰਜਾਬੀ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿਖਿਆ। ਤਤਸਮ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਨਾਲ ਤਦਭਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਮਸਤੀ ਹੈ:
- ਤਦਭਵ: ਨੀਂਦ, ਪੁੱਤ, ਹਿਰਦਾ।
- ਤਤਸਮ: ਗਿਆਨ, ਸ਼ਕਤੀ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ।
੬. ਖੜਕਵੀਂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਰਦਾਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ! “ਘ, ਧ, ਭ, ਢ, ੜ” ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਤਾਂ ਦਿਲ ਖੜਕਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ: ਘਰ, ਧੜਕਨ, ਭੈਰਾ, ਢੋਲਾ, ਪਹਾੜ।
(ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਸ਼ਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ।
੭. ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ – ਹਰ ਧੁਨੀ ਦਾ ਸੱਜਾ ਸਾਥ
ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੀ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਧੁਨੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਵਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਿਸਟਮ ਐਵੇਂ ਹੀ ਆਧੁਨਿਕ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ—ਪੂਰਾ ਪਰਫੈਕਟ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲਿਪੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਹੈ।
੮. ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਿਠਾਸ
ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨੀ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ। ਪਰ ਅਫਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਇਸਦੀ ਕਦਰ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਵੀ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ:
“ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਮਿੱਠੀ ਬੋਲੀ,
ਬੋਲ ਬੋਲ ਵਿਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਘੋਲੀ।
ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਗੈਰਾਂ ਰੋਲੀ,
ਕਦਰ ਨਾ ਤੇਰਾ ਜਾਤਾ,
ਤੇਰੀ ਜੈ, ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਤਾ।”
੯. ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਖੂਬੀ
ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ? ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਾਣ ਵੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਅੱਠਵੇਂ ਅਨੁਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
1966 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੜ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲੀ, ਜਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸਦੀ ਇਹ ਮਾਨਤਾ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਮਿੱਠੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਰਫ਼ ਬੋਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਉਸਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ: ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ (FAQs)
Q੧: ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀ ਹੈ?
A: ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਸ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਰਾਤਮਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਚੇ, ਨੀਵੇਂ, ਤੇ ਮੱਧਮ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਸੰਯੋਗ ਹੈ।
Q੨: ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਤਤਸਮ ਅਤੇ ਤਦਭਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਫਰਕ ਹੈ?
A:
– ਤਤਸਮ ਸ਼ਬਦ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਿਆਨ, ਸ਼ਕਤੀ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਆਦਿ—ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਧੇ ਹੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ।
– ਤਦਭਵ ਸ਼ਬਦ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੀਂਦ (ਨਿਦ੍ਰਾ), ਪੁੱਤ (ਪੁਤ੍ਰ), ਦੀਵਾ (ਦੀਪ)—ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਆਏ ਹਨ।
Q੩: ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸੰਗੇਤਕ ਗੁਣ ਕੀ ਹਨ?
A: ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੁਰਾਤਮਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ—ਉੱਚੀ, ਨੀਵੀਂ, ਤੇ ਮੱਧਮ। ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਲਈ:
– ਘੋੜਾ (Horse)
– ਕੋੜਾ (Whip)
– ਕੋਹੜਾ (Fog)
Q੪: ਦੁੱਤੀਕਰਨ (ਅੱਧਕ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ) ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
A: ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਦੁੱਤੀਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ:
– ਦੁੱਧ, ਪੁੱਤਰ, ਅੱਖ, ਨੱਕ।
ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਧਾਰਣ ਤੇ ਪੂਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
Q੫: ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ?
A: ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਲਿਪੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਧੁਨੀ ਲਈ ਵੱਖਰਾ ਵਰਨ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਅੱਖਰ ਸਿੱਖਣੇ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨ ਹਨ।
Q੬: ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਕਦੋਂ ਬਣੀ?
A: 1966 ਵਿੱਚ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੜ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਰਾਜ-ਭਾਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀਆਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
Q੭: ਗ੍ਰੀਅਰਸਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?
A: ਗ੍ਰੀਅਰਸਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਮਰਦਊ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਮਾਲਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੂਰਬੀਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਧੜਕਣ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
Q੮: ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਿੱਠਾਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਕਵੀ ਦੌਹਰਾ?
A: ਹਾਂ, ਕਵੀ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ਼ ਨੇ ਲਿਖਿਆ:
“ਤੂੰ ਹੈਂ ਸਾਡੀ ਮਿੱਠੀ ਬੋਲੀ।
ਬੋਲ-ਬੋਲ ਵਿਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਘੋਲੀ।
ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਗੈਰਾਂ ਰੋਲੀ।
ਕਦਰ ਨਾ ਤੇਰਾ ਜਾਤਾ।
ਤੇਰੀ ਜੈ ਪੋਜਾਬੀ ਮਾਤਾ।”
Q੯: ਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੰਯੋਗਾਤਮਕ ਹੈ?
A: ਬਿਲਕੁਲ! ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਲਈ:
– ਸਕੂਲ + ਤੋਂ = ਸਕੂਲੇ
– ਦਿੱਲੀ + ਤੋਂ = ਦਿੱਲੀਓਂ
Q੧੦: ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਮੋਟੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਅਹਿਮ ਖੂਬੀ ਹੈ?
A: ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਰਮਨਪਿਆਰੀ, ਅਮੀਰ ਸ਼ਬਦ ਭੰਡਾਰ ਵਾਲੀ, ਮਿੱਠੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ।